Toespraak burgemeester Dodenherdenking

Rondom ons en op andere begraafplaatsen in onze gemeente, liggen Velsenaren die het slachtoffer werden van de Duitse bezetter. Waaronder verzetsstrijders. Helden. Geen mythische helden, maar mensen zoals jij en ik. Onze opa’s en oma’s, en anders wel een generatie daarvoor, kenden ze. Zaten bij hen in de klas. Of misschien was jouw grootouder wel een van deze helden.

Wij verschillen niet veel van hen. Behalve dat wij leven. En zij het meest kostbare gaven wat ze hadden: hun leven. Vaak op een moment dat hun volwassen leven maar net begonnen was. Dat maakt ons verdrietig. En is ontzagwekkend: in de waanzin van oorlog, op durven staan tegen onrecht. Wat moedig, als je weet dat de bezetter genadeloos is. Als je met jouw verzet je leven riskeert. Voor de vrijheid van ons allemaal. 

Daarom komen wij hier ieder jaar terug. We herdenken en zijn dankbaar. Voor de Velsenaren die opstonden. Voor onze bevrijders: Amerikanen, Engelsen en bij ons ook de Canadezen. Zij vochten voor een vrije wereld. Die vrijheid, zo zwaarbevochten, kwam er. We herdenken ook de Nederlandse soldaten die na de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn. Tijdens vredesmissies op vele plekken in de wereld.

Door ieder van hen weten we: vrijheid is kostbaar. En nooit zeker. En toch, het grootste deel van de 80 jaar dat we samen herdenken - vooral na het einde van de koude oorlog - voelde het wel zeker. Comfortabel. Alsof oorlog iets van lang geleden was. Of in elk geval ver weg. Nu is dat anders. 

Ik ben van nature een optimist, maar dat valt nu niet mee. Na de Russische inval in Oekraïne. Met de oorlog in Gaza. In Soedan. We zien het iedere dag op tv: verwoesting van huizen, scholen, ziekenhuizen. Onschuldige slachtoffers. Ook buiten deze oorlogsgebieden is de wereld in beroering. En daardoor minder veilig. En wij voelen ons daardoor minder zeker. Van zaken als vrijheid en democratie. Als puntje bij paaltje kwam, wisten wij hoe in onze wereld de krachten in elkaar staken. Op wie we konden rekenen. Nu is dat anders, we maken grote veranderingen mee. Zitten in een rollercoaster die we ons kort geleden niet voor konden stellen. 

In de wereld van nu lijkt het sluiten van “de deal” belangrijker te zijn dan compassie met onze medemens. Laten we oppassen dat we niet in “de deal” als heilig doel gaan geloven. Laten we oppassen dat we niet in conflict gaan geloven, in de gerichtheid op verschillen. We zien daar te veel van. En ik ben klaar met de polarisatie waar dat toe leidt. Ik wil een pleidooi houden voor de tegenbeweging: Voor meer menselijkheid. Voor ons richten op wat we met elkaar gemeen hebben. 

Natuurlijk kunnen wij het verschil niet maken in de wereldpolitiek, in de wereldorde. Daarin zijn wij machteloos. Op een andere manier kunnen jij en ik wel het verschil maken. Door er voor de ander in je omgeving te zijn. Elkaar horen, zien en steunen. Elkaar niet los laten, maar helpen om het samen te rooien. Dat is altijd belangrijk, maar nu meer dan ooit. 

Sla een arm om iemand heen. Luister naar de persoon in jouw omgeving die het moeilijk heeft en zijn verhaal kwijt wil. Laat weten dat je niet gelooft in ieder voor zich, maar in allen voor allen. Dat als we weinig lichtpuntjes ver weg zien, we het dichtbij voor elkaar zijn. Dat we niemand in de steek laten. En dichtbij ons rechtvaardigheidsgevoel blijven. 

Rechtvaardigheid is voor mij: Iemands afkomst, geloof of van wie iemand houdt, nooit reden laten zijn om iemand af te wijzen, te veroordelen of buiten de boot te laten vallen.

Niet toevallig is dit ook artikel 1 van onze grondwet. De belangrijkste afspraak die wij, de mensen in dit land, met elkaar maakten. Niet toevallig is dit ook het diepste gevoel waaraan de mensen trouw waren, die wij vandaag herdenken. Zij stonden hiervoor op. Pleegden verzet tegen onderdrukking en onrecht. Tegen vervolging van mensen omdat ze Joods waren. Of Roma. Of Sinti. Of homoseksueel. 

We zijn vrij als iedereen mag zijn zoals hij of zij is. Anders is niemand vrij. Zolang wij dat gevoel delen, zijn we bij elkaar in goed gezelschap. Ik geloof in onze gemeenschap, in onze gedeelde waarden. Als we die uit blijven spreken en ernaar handelen, kunnen wij alles aan. De mensen die voor onze vrijheid gestorven zijn, kunnen wij geen grotere eer bewijzen dan zo - in hun geest - te handelen.

Dank dat je er was. Om voor het 80ste jaar te herdenken. Morgen vieren we 80 jaar vrijheid. Doe ons er nog 80 jaar bij zou ik willen zeggen. Vannacht komt het vuur van de vrijheid vanuit Wageningen onze kant op. Ik verheug me daar enorm op. Om onze vrijheid morgen, de dagen daarna, en de jaren daarna, met jou en vele anderen te vieren.