Update onderzoek alternatieve locatie opvang vluchtelingen

13 april 2023
Opvang vluchtelingen

Geachte leden van de raad,

Op 28 maart 2023 nam het college een besluit over de verlengingsvraag over het opvangschip in Velsen-Noord en het onderzoek naar alternatieve locaties. Met inachtneming van de wensen en bedenkingen van de raad besloot het college om de Silja Europa niet met 6 maanden te verlengen en het onderzoek naar alternatieve locaties voort te zetten. De voorkeurslocatie hiervoor is de Cruisekade/Sluisplein in IJmuiden. De inzet is om hier op een klein zeecruiseschip circa 300 vluchtelingen op te vangen. Het merendeel van hen, circa 220 personen, heeft inmiddels binding met onze regio vanwege school of stage. Het college besloot ook om de optie open te houden om, indien een overbrugging nodig is voordat de alternatieve locatie gereed is, de termijn van de Silja Europa te verlengen. Hierbij zetten we erop in dat deze verlenging uiterlijk tot 4 juni is (dit is de eerder genoemde periode van 6 weken na 23 april). De overbrugging geldt alleen voor het deel van de vluchtelingen met binding met de regio. 
We nemen u mee in de voortgang van het onderzoek naar de alternatieve locaties. 

Gesprekken met Zeehaven

In de memo ‘aanscherping verkenning alternatieve locaties’ gaven we aan dat de realisatie van een opvanglocatie aan de Cruisekade nog onzeker is. De afgelopen twee weken voerden we gesprekken met Zeehaven, de eigenaar van de Cruisekade. Samen verkenden we de mogelijkheden. Er is door Zeehaven naar diverse aspecten gekeken. Dat levert een aantal uitdagingen op: 

Nautische veiligheid

We bespraken onder meer de nautische veiligheid. Om een schip voor langere periode veilig aan te meren, moeten we rekening houden met alle weersomstandigheden. Uit de beoordeling van Zeehaven blijkt dat er grote vraagtekens zijn of een klein zeecruiseschip onder de huidige omstandigheden veilig aangemeerd kan liggen voor langere tijd. De bolders op het schip en op de kade hebben op dit moment onvoldoende capaciteit om hoge windsnelheden/winddruk en golfbelasting aan te kunnen. 
Deze uitdaging pakken we op door nader onderzoek te doen. Het COA heeft een projectleider aangesteld en schakelt adviesbureau Arcadis in om onderzoek te doen of, en onder welke voorwaarden, een klein zeecruiseschip veilig aangemeerd kan worden en wat er voor nodig is om dit te realiseren. 

Scheepvaartverkeer

Uit gegevens van Zeehaven blijkt dat het aanmeren van een klein zeecruiseschip er voor zorgt dat de meeste andere schepen niet meer kunnen aanmeren aan de cruisekade. Dit heeft dus effect op het reguliere scheepvaartverkeer. Uitbaggeren van het kanaal om zo meer kaderuimte te creëren is geen oplossing, want de onderwater taluds hebben een constructieve functie voor de kade. Het (deels) weghalen van de taluds kan ertoe leiden dat de kade bezwijkt. Aanmeren van een klein zeecruiseschip beperkt ongeveer 80% van de schepen. Alleen kleine schepen kunnen incidenteel gebruik blijven maken van de kade. 
Deze uitdaging pakken we op door voor grotere schepen samen met RWS te kijken naar andere aanmeerplekken. In de haven van IJmuiden is die ruimte er niet. Uit overleg met Rijkswaterstaat moet blijken welke mogelijkheden hiervoor zijn, bijvoorbeeld aan de Loswal.

Toegang tot schip

Het beoogde kleine zeecruiseschip is toegankelijk via een passagiersgangway. Dit is een andere situatie dan bij de Silja Europa, waarvan de boegdeuren voor en achter via pontons met de wal zijn verbonden. Hierdoor heeft de Silja meerdere en veel grotere toegangen. Het hoogteverschil tussen het water en de kade is bij de Cruisekade 5 á 6 meter. Indien er iemand te water zou raken, is er een grote kans op verdrinkingsgevaar. 
Voor deze uitdaging zoekt het COA zoekt uit of een veilige situatie te creëren is om mensen op en van het schip te laten. Te denken valt bijvoorbeeld aan een afgesloten gangway. 

Walstroom

Vanwege de luchtkwaliteit is het wenselijk dat het schip op deze locatie op walstroom aangesloten kan worden. Op dit moment is nog niet duidelijk of dit kan. Ook kan walstroom een impact hebben op de kwaliteit van de kade. Dit heeft ermee te maken dat de roest van de kade op bepaalde plekken kan versnellen door de walstroom. 
We onderzoeken de mogelijkheden voor walstromen nader, net als kathodische bescherming om corrosie tegen te gaan. 

Verkeer

Ten slotte zijn er uitdagingen rond de inrichting van de openbare ruimte. Er is in dit gebied veel bedrijvigheid. Dat zorg voor veel verkeersbewegingen en hoge parkeerdruk. Het is een uitdaging om dit te combineren met de opvang van vluchtelingen.
We onderzoeken welke ingrepen de veiligheid kunnen verbeteren. En ook alternatief te creëren voor de parkeerplaatsen die zouden vervallen als het schip in gebruik wordt genomen. 

Bij al deze punten geldt dat we in een tijdsklem zitten. Er is aan de ene kant tijd nodig om zaken uit te zoeken, en aan de andere kant is snel duidelijkheid nodig. 

Tijdlijn 

Het college besloot op basis van de wensen en bedenkingen van uw raad om de locaties aan de Cruisekade/Sluisplein, de Loswal en de 3e Rijksbinnenhaven nader te onderzoeken. Het doel is om opvang te realiseren voor in het bijzonder een deel van de vluchtelingen met binding in de regio. Dit willen we tot eind 2024 realiseren, met een optie tot verlenging. En het college besloot op basis van uw wensen en bedenking om hierbij de voorkeur te geven aan een locatie aan de Cruisekade/Sluisplein. Aan de Cruisekade gaat het om opvang op een klein zeecruiseschip voor ongeveer 300 vluchtelingen.

Veel zaken zijn nog onzeker bij het onderzoek naar alternatieve locaties. Op basis van de informatie die we de afgelopen twee weken hebben verzameld weten we dat het niet gaat lukken om voor 4 juni (de beoogde einddatum van de Silja Europa) een locatie aan de Cruisekade te realiseren. Naast (bedrijfs-)technische zaken die verder uitgezocht moeten worden, is er circa 2 maanden nodig om een zeecruiseschip hierheen te laten varen, contracten op te stellen en inspecties uit te voeren. Bovendien moet er een vergunningstraject doorlopen worden en moet er een veiligheids- en verkeersplan komen. 

Uitgaande van de 3 alternatieve locaties waarnaar we op dit moment nader onderzoek doen, zijn er 6 scenario’s mogelijk die uitgaan van onderstaande uitgangspunten:

  • Aanlooptijd klein zeecruiseschip: 2 maanden.
  • Aanlooptijd riviercruiseschip: 2-4 weken.
  • Vergunningen + veiligheids- & verkeersplan: 4-6 weken.
  • Duur werkzaamheden kade: afhankelijk van locatie.

De scenario’s zijn geordend op basis van de uiteindelijke locatie die uit het scenario komt. Ze staan dus niet op volgorde van voorkeur. 

Scenario A: Silja Europa - Loswal - Cruisekade

Als eventuele werkzaamheden aan de Cruisekade veel tijd gaan kosten, kan de Loswal tijdelijk ingezet worden als overbruggingslocatie. De Silja Europa kan tot 4 juni ingezet worden voor de beoogde doelgroep. Voor 4 juni zou er een riviercruiseschip aangemeerd kunnen worden aan de Loswal waar in ieder geval de gezinnen met kinderen tijdelijk opgevangen kunnen worden. Riviercruiseschepen hebben een capaciteit van 170-190 plaatsen. We kunnen dan niet de hele doelgroep met binding opvangen. Op dit moment is nog niet duidelijk of, en zo ja, voor hoe lang de Loswal ingezet zou kunnen worden. RWS heeft aangegeven open te staan om in gesprek te gaan over de tijdelijke inzet van de Loswal ter overbrugging naar een definitieve locatie. 

Gesprekken met RWS moeten eerst duidelijkheid geven over de mogelijkheden voor tijdelijke inzet van de Loswal. Vervolgens moet COA een riviercruiseschip contracteren, start de vergunningsprocedure en moet er een veiligheidsplan komen. We verwachten dat de Loswal op zijn vroegst begin juni ingericht kan zijn voor opvang.

Scenario B: Silja Europa - Cruisekade 

Zoals hierboven geschetst zitten in dit scenario nog onzekerheden waarover we onder andere met Zeehaven in gesprek zijn. Voor dit scenario gaan we ervan uit dat Arcadis twee weken nodig heeft om berekeningen te maken en aan te geven welke aanpassingen nodig zijn. Uit deze analyse moet ook duidelijk worden hoe lang nodig is om eventuele aanpassingen door te voeren. We gaan er voor dit scenario vanuit dat dit binnen twee maanden kan. Parallel moeten zoals door Zeehaven aangegeven gesprekken gevoerd worden met RWS over alternatieve aanmeerplekken voor schepen die nu gebruik maken van de Cruisekade. 

Eerst vindt het onderzoekt Arcadis de technische haalbaarheid en brengt de aanpassingen in beeld. Als hierover eind april duidelijkheid is, kan het COA een schip contracteren. In deze periode moeten dan ook de aanpassingen aan de kade en omgeving gedaan worden. De opvang kan dan eind juni starten op deze locatie. De Silja Europa zal tot dan blijven liggen als overbruggingsoptie.

Scenario C: Silja Europa - Cruisekade (werkzaamheden kunnen niet binnen twee maanden)

Als de eventuele werkzaamheden niet binnen 2 maanden te realiseren zijn zorgt dit voor meer uitloop. 

Uitgaande van bijvoorbeeld 2 extra weken om werkzaamheden uit te voeren schuift de startdatum van opvang aan de Cruisekade naar begin juli. 

Scenario D: Silja Europa - 3e Rijksbinnenhaven

Als blijkt dat de Cruisekade niet haalbaar is als locatie voor de opvang resteren er twee alternatieven op water voor de lange termijn; de 3e Rijksbinnenhaven en de VOB-kade. Het college zal deze locaties eerst voorleggen aan de raad. Voor gebruik van deze locatie is overleg nodig met Tata in verband met de nabijheid van hun terminal. Daarbij zijn zoals  eerder aangegeven werkzaamheden nodig die ongeveer 4-6 weken duren. Binnen deze periode kan ook een riviercruiseschip gecontracteerd en de vergunnings- en veiligheidsprocedures uitgevoerd worden. 

Wanneer duidelijk is dat deze locatie ingezet kan worden, is een termijn van 4-6 weken nodig. 

Scenario E: Silja Europa - VOB-kade

Aan de VOB-kade kan een klein zeecruiseschip aanmeren. Ook deze locatie wil het college eerst aan de raad voorleggen. De voorzieningen zijn al aanwezig op deze kade. Ook is er voor deze locatie al een veiligheidsplan en is er een vergunning. Deze zaken zullen voor een ander schip en een andere (kleinere) doelgroep aangepast moeten worden. Dit vereist minder tijd dan bij een nieuwe locatie, omdat er al uitgebreid naar de situatie gekeken is. Voor de VOB-kade geldt echter ook dat de aanlooptijd van het zeecruiseschip circa 2 maanden zal duren. Ook deze locatie kan dus niet voor 4 juni ingezet worden. Het COA heeft aangegeven dat de overgang van het ene op het andere schip binnen een dag te organiseren is. 

Wanneer duidelijk is dat deze locatie ingezet kan worden, is een termijn van 2 maanden nodig. 

Scenario F: Silja Europa - Loswal - VOB-kade

Zoals geschetst in bovenstaand scenario, is er vanaf het moment dat besloten wordt om de VOB-kade in te zetten 2 maanden nodig om het zeecruiseschip daarheen te halen. Daarmee wordt de maximale overbruggingsperiode van de Silja Europa die we nastreven overschreden. De Loswal kan voor een korte periode ingezet worden als overbruggingslocatie totdat het zeecruiseschip aan kan meren aan de VOB-kade. 

Gesprekken met RWS moeten eerst duidelijkheid geven over de mogelijkheden voor tijdelijke inzet van de Loswal. Vervolgens moet COA een riviercruiseschip contracteren, start de vergunningsprocedure en moet er een veiligheidsplan komen. We verwachten dat de Loswal op zijn vroegst begin juni ingericht kan zijn voor opvang. In de tussenperiode moeten we dezelfde stappen ondernemen voor de VOB-kade. Wanneer duidelijk is dat de VOB-kade ingezet kan worden, is een termijn van 2 maanden nodig. 

Vervolg

We werken bovenstaande scenario’s de komende periode verder uit. Er ligt een agendaverzoek voor om op 17 mei het opvangvraagstuk in brede zin met de raad te bespreken. 

Indien blijkt dat de Cruisekade geen optie is, dan vragen we de raad in te stemmen met een andere locatie. Mocht al eerder dan 17 mei blijken dat de Cruisekade definitief geen optie is voor de opvang van asielzoekers, dan willen wij de raad eerder in de gelegenheid stellen om een zienswijze te geven op de resterende mogelijke locaties. De komende periode houden we u op de hoogte van de voortgang.

Voortgang Silja Europa

Met het COA spraken we af dat de Silja Europa ingezet mag worden als overbruggingsoptie naar een alternatieve locatie. De einddatum van de Silja zou 23 april zijn. We spraken af dat het  COA voor 23 april het aantal vluchtelingen op de Silja afschaalt naar het deel van de vluchtelingen dat tot de beoogde doelgroep behoort (gezinnen met kinderen en mensen die via Techport stage lopen). Er verblijven op dit moment ook 20 statushouders op het schip die zijn toegewezen aan Velsen. Ook deze vluchtelingen wil de gemeente in Velsen blijven opvangen totdat zij hier gehuisvest kunnen worden. 

Het COA is in de eerste week van april al begonnen met het afschalen van het aantal vluchtelingen op de Silja Europa. Een deel van de vluchtelingen is daarbij verplaatst naar opvanglocaties elders in het land. Er verblijven nu nog zo’n 830 vluchtelingen op het schip. Afgelopen week hoorden we van het COA dat een groot deel van de vluchtelingen wordt verplaatst naar een locatie in Nijmegen die op 22 april opent. Logistiek lukt het COA niet om op één dag al deze mensen te verplaatsten. Het college geeft op verzoek van het COA daarom toestemming  om een deel van deze groep vluchtelingen nog enkele dagen na 23 april op te vangen op de Silja, zodat zij daarna rechtstreeks naar de nieuwe opvanglocatie over kunnen gaan. Het COA hoeft dan niet voor de tussenperiode op zoek naar een overbruggingslocatie. Dit betekent dat het afschalen van het aantal vluchtelingen op de Silja Europa enkele dagen na 23 april afgerond zal zijn. Na het afschalen zullen nog ongeveer 250 vluchtelingen op de Silja Europa verblijven. 

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Velsen