Duurzaam verhaal Johan: Hoe lokaler je energie opwekt, hoe beter

12 mei 2021
Duurzaam verhaal

Een woonboot verwarmen door energie uit het oppervlaktewater te halen: dat is lokaal energie winnen op z’n best. Aan het Velsense Zijkanaal B zijn al enkele woonboten die van deze techniek gebruikmaken, maar er ligt een nog veel grootser plan klaar. Via een centraal warmtenet zouden álle woonboten kunnen profiteren van aquathermie, zoals deze slimme techniek heet. Johan Krikke en Tijn Bettink zetten zich in voor deze toekomstdroom.

Johan woont al ruim veertig jaar op een woonboot; het grootste deel van die tijd aan het Zijkanaal B in Spaarnwoude. “Als je zelf je warmte, water en elektra bij elkaar moet scharrelen, weet je ook wat dat inhoudt, en dat het niet vanzelfsprekend is.”

Die ervaring heeft ervoor gezorgd dat hij zich heel bewust is van zijn eigen energieverbruik. Lange tijd gebruikte hij stookolie als warmtebron, maar toen die duurder werd, zocht hij naar een andere, duurzamere manier van verwarmen. Zo kwam hij uit bij een warmtepomp die energie haalt uit het oppervlaktewater. “Dat wordt hier in Nederland nog niet veel gedaan. Daarom waren er ook wat aanloopproblemen. De warmtewisselaar die in het water lag was te klein en moest daardoor te hard werken. Er ontstond zelfs ijsvorming. De warmtewisselaar die ik nu heb, heeft een twee keer zo groot oppervlakte, en nu gaat het goed.”

Warmtepompen kunnen energie uit allerlei bronnen halen. Tijn heeft een exemplaar die energie haalt uit de buitenlucht. Deze techniek is al vertrouwder dan aquathermie. Toch had ook hij te maken met een lastige start, omdat de capaciteit van zijn eerste warmtepomp niet hoog genoeg was. Ook dat probleem is inmiddels opgelost: in de tuin bij zijn woonboot staat een warmtepomp van 16 kW, ruim voldoende voor boot én bijgebouw. Bijkomend voordeel van de hoge capaciteit: geluid maakt de pomp nauwelijks, omdat hij niet op vol vermogen hoeft te werken.

Warmtebron voor alle woonboten

Johan en Tijn hebben allebei een technische achtergrond en vinden het leuk om systemen uit te proberen en te testen. Ze realiseren zich dat dit niet voor iedereen geldt. Collectieve warmte zou daarom een uitkomst zijn: wel duurzame warmte, zonder alles zelf uit te hoeven vogelen. En er zijn meer voordelen: de kosten voor een gezamenlijk systeem zijn veel lager en je hoeft geen ruimte op te offeren in je eigen boot. Bovendien kan een gezamenlijk warmtenet ’s zomers – als het oppervlaktewater warmer is en het aandeel elektriciteit uit zonnepanelen hoger – de warmte met een veel hoger rendement opslaan. De bedoeling is dat het warmtenet door groene elektriciteit wordt gevoed.

Johan heeft het initiatief genomen om te onderzoeken of een gezamenlijke warmtepomp op basis van aquathermie voor alle 107 woonboten aan Zijkanaal B haalbaar is. Tijn heeft zich bij hem aangesloten. Uit een inventarisatie bleek dat zeker de helft van de eigenaren interesse heeft. Vervolgens hebben zij ook gevraagd hoe de bewoners de isolatie van hun woonboot inschatten, want deze manier van verwarmen is alleen mogelijk als een gebouw energielabel D of hoger heeft. “De uitkomst viel ons best mee,” vertelt Tijn. “Al zijn er ook enkele oude arken die nog helemaal niet geïsoleerd zijn.”

De volgende stap is dat geïnteresseerden als test hun cv-ketel op 50 graden zetten. “Als je de boot dan nog goed warm krijgt, is het mogelijk om over te stappen op een warmtepomp,” legt Johan uit.

Lokale energie

 “Op een boot leer je om onafhankelijk te zijn en je eigen boontjes te doppen,” vertelt Johan over zijn motivatie. “Wat je zelf kunt doen, dat doe je zelf. Op iets grotere schaal denk ik dat dat voor Nederland ook goed zou zijn. We zouden niet van landen als Rusland en Irak afhankelijk moeten zijn voor onze fossiele brandstoffen. Hoe lokaler, hoe beter.”

Voor Johan en Tijn zit de meerwaarde van hun plan in de gezamenlijke aanpak. Tijn: “Als ik het over zou kunnen doen, zou ik niet nog eens alleen voor mijn eigen boot een warmtepomp aanleggen. Het is beter om je te organiseren. Dat is energiezuiniger, én het zorgt voor verbinding. Doordat we hiermee bezig zijn, leren we elkaar ook beter kennen.”

Tips

  • Begin met isoleren. Dat kan al met eenvoudige middelen, zoals een extra gordijn op plekken waar het tocht.
  • Ga de wijk in, ontdek waar buren mee bezig zijn en kijk wat de gezamenlijke mogelijkheden zijn.
  • Wissel ervaringen uit, leer van elkaar welke technieken er zijn, maar ook bijvoorbeeld welke installateurs actief zijn. Er zitten grote verschillen in kwaliteit en service van installateurs.
  • Oproep: Johan en Tijn zoeken investeerders voor de collectieve warmtepomp. Interesse? Laat het weten via duurzaam@velsen.nl